Kryzys to przejściowy okres braku równowagi
wewnętrznej, wywołany przez krytyczne wydarzenia życiowe, wymagający istotnych
zmian i rozstrzygnięć.
Jako charakterystyczne dla kryzysu rozpoznajemy:
-
Subiektywne
poczucie bezradności
-
Przeżywanie
silnych, destabilizujących, negatywnych emocji
-
Przejściowe
zmiany dysfunkcjonalne w procesach poznawczych i zachowania.
Interwencja
kryzysowa stanowi zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz
osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Celem interwencji kryzysowej jest
przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie,
a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej
niewydolności psychospołecznej.
Rodzaje sytuacji kryzysowych:
W praktyce wyróżnia się najczęściej dwa rodzaje kryzysów:
-
kryzysy rozwojowe (normatywne)
-
kryzysy sytuacyjne (traumatyczne).
• Kryzysy rozwojowe są nieodłączną częścią życia każdego człowieka, są
spodziewane, czasem nawet oczekiwane, zawsze wymagają zmiany ról i zadań,
towarzyszy im napięcie emocjonalne. Przykłady kryzysów rozwojowych:
rozpoczęcie/ zakończenie szkoły, rozpoczęcie/zakończenie pracy, zawarcie
związku małżeńskiego, urodzenie dziecka, opuszczenie domu rodzinnego. E.
Erikson opisał rozwój człowieka poprzez kolejno następujące po sobie stadia.
Kryzys następuje przy przejściu z jednej fazy życia do następnej. Przyczyną kryzysów
są sprzeczności i konflikty pomiędzy strukturą popędową człowieka a wymaganiami
otoczenia. W kontekście teorii kryzysów rozwojowych życie człowieka jest ciągłą
zmianą. Rozwiązanie problemów w jednym stadium nie zabezpiecza przed
konfrontacją z nimi w stadiach późniejszych. W każdym okresie sprawdzamy,
wzmacniamy lub osłabiamy poszczególne umiejętności i wymiary naszej osoby.
• Kryzysy traumatyczne wywołane są najczęściej przez nagłe, niespodziewane,
silnie urazowe zdarzenia, które zagrażają bezpieczeństwu, poczuciu tożsamości,
czasem zdrowiu i życiu. Wydarzenia, które mogą spowodować tego rodzaju kryzys
to np.: śmierć bliskiej osoby, zdrada, wypadek komunikacyjny, pożar, poważna
choroba somatyczna lub inwalidztwo. Reakcja kryzysowa przypomina tutaj ostrą
reakcję na stres. Ze względu na występujące uczucie przerażenia, silny lęk,
brak poczucia kontroli i wpływu na przebieg wydarzeń, bezsilność, bez pomocy z
zewnątrz człowiek sam nie jest sobie w stanie poradzić.
• Kryzysy egzystencjalne obejmują wewnętrzne konflikty i lęki związane z
ważnymi dla ludzi sprawami celowości życia, odpowiedzialności, niezależności,
wolności oraz zaangażowania np. kryzys wieku lat 40, wieku dojrzewania czy
starości.
• Kryzysy środowiskowe występujące wtedy, kiedy jakaś naturalna lub spowodowana
przez człowieka katastrofa dopada człowieka lub grupę ludzi, rzuca w nurt
wydarzeń mogących mieć negatywne skutki dla wszystkich członków społeczności.
Objawy kryzysu:
Na płaszczyźnie emocjonalnej: ·intensywny lęk, przerażenie, rozpacz, złość,
poczucie winy i krzywdy, bezradność i poczucie beznadziejności, niepokój o
przyszłość, zaprzeczanie, poczucie winy, zmęczenie, brak poczucia
bezpieczeństwa, poczucie utraty kontroli, żal, wściekłość, otępienie,
niepewność, poczucie bezradności, panika, rozpacz, depresja, frustracja,
nieprzystosowanie, oszołomienie, złość.
Na płaszczyźnie zachowania: niezdolność do podejmowania typowych aktywności, zmiany aktywności,
zwiększenie zależności od otoczenia, intensyfikacja działań nieprzemyślanych
lub/i patologicznych (alkohol, narkotyki), wybuchy gniewu, podenerwowanie,
reakcje histeryczne, osłabione reakcje, zmiana w sposobie komunikowania się,
płacz.
Na płaszczyźnie fizjologicznej: pocenie się, biegunka, wymioty, bóle, wysypki, problemy z oddychaniem,
męczenie się, zmiana apetytu, zaburzenia snu.
Na płaszczyźnie poznawczej: utrata zwykłej zdolności rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji typu:
dezorientacja, brak logicznego myślenia, utrata sensu zdarzeń, zawężenie pola
uwagi, kłopoty z koncentracją, niepewność, spontaniczne obrazy z przeszłości,
koszmary senne.
Kryzysy są nieodłącznym elementem
życia każdego człowieka, niestety każdy z nas przeżywa trudne sytuacje, na co
dzień i musi sobie z nimi radzić czy to w lepszy czy gorszy sposób, jednak, co
jakiś czas przeżywamy kryzysy, z którymi trudno nam sobie poradzić, i dobrze jeśli mamy oparcie w rodzinie lub przyjaciołach, ale czasem taki kryzys
przeżywamy w rodzinie i wtedy wydaje nam się, że sytuacja wymyka się spod
kontroli nie wiemy, co możemy w danej sytuacji zrobić i na wsparcie
najbliższych nie możemy liczyć, gdyż sytuacja ich też dotyczy i wtedy, gdy
zostajemy sami czujemy się bezsilni i wydaje nam się, że nic gorszego nie może
nas spotkać szczególnie, gdy kryzys dotyczy przemocy domowej, wtedy też wstyd,
że w moim domu coś takiego, to przecież niemożliwe, rodzi poważny kryzys i
wtedy właśnie interwencja kryzysowa jest jedynym ratunkiem, jest bardzo istotną
pomocą gdyż dzięki niej możemy popatrzeć na całą sytuację z innej perspektywy w
obecności kogoś, kto nam chce pomóc a nie będzie oceniał czy też krytykował.
Dzięki kryzysowi człowiek ma zatem
możliwość zmiany swojej sytuacji życiowej a co za tym idzie staje przed
możliwością rozwoju własnej osoby, natomiast osoba która nie przeżywałaby
sytuacji kryzysowych stałaby się pasywna i nie pomyślałaby że można coś w życiu
zmienić, i często też tak bywa że człowiek nawet jeśli nie jest zadowolony ze
swojego życia nie podejmuje żadnych działań gdyż uważa że nic już nie może
zrobić że tak już musi być, natomiast kryzys choć na początku sprawia że nie
widzimy czasem nawet sensu życia to jednak wstępuje w nas siła dzięki której
możemy czasem nawet przewrócić całe swoje życie do góry nogami.